Την 20/6/2025, μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση στην Αθήνα για την καινοτομία και τις μελλοντικές στρατηγικές για την παραγωγή τροφής, τη σύνδεσή της με τις ευρωπαϊκές πολιτικές, την οικονομία, τη βιωσιμότητα και την υγεία.
Μάλιστα οι ομιλίες (διότι δεν είχε συζήτηση) έγιναν στα γραφεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Αθήνα και, για όσους επιλέγουμε συνειδητά λιγότερο εντατικό τρόπο ζωής στην επαρχία, ήταν ιδιαίτερα επίπονο να ταξιδέψουμε μέχρι το κέντρο της Αθήνας και να επιστρέψουμε πίσω για να έχουμε την ευκαιρία να δούμε και να ακούσουμε τις διαδικασίες προσπάθειας επιβολής κάποιων επιλογών κάποιων…
Για εμένα που μπόρεσα να συγκεντρώσω σε ένα βιβλίο, το «Τα μονοπάτια της τροφής μας», ISBN 978-61884431-4-3 (εκδόσεις ΣΤΕΝΤΟΡΑΣ) ήταν μια ιδιαίτερα σημαντική πρόκληση, όπως βέβαια πρέπει να είναι για τον κάθε ένα μας συμπολίτη ένα τόσο σημαντικό ζήτημα: Η τροφή μας.
Οι επιλεγμένοι συμμετέχοντες άκουσαν με πολύ προσοχή τον πρέσβη της Δανίας, που σε λίγες μέρες η Δανία θα αναλάβει την προεδρία της Ευρ. Ένωσης, έναν πρώην Υπουργό Γεωργίας της Δανίας και τον Γενικό Γραμματέα της Vegetarian Society Δανίας να υπερθεματίζουν για το Danish Action Plan for Plant-based Foods (Δανέζικο Πρόγραμμα για τα Φυτικά Τρόφιμα).
Με ιδιαίτερη προσοχή ακούσαμε τις επισημάνσεις του καθ Βασίλειου Παπασωτηρόπουλου για τα φυτά με Βελτιωμένη Πρωτεϊνική Σύσταση και για τον Ρόλο των Ελληνικών Φυτογενετικών Πόρων. Μεταξύ πολλών εντοπίσαμε με ιδιαίτερη ικανοποίηση:
- Πολλά φυτικά είδη (φασόλια, ρεβίθια, φακές, κουκιά κλπ) είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, αμινοξέα, ίνες και σε μικροθρεπτικά συστατικά.
- Η ανάπτυξη και ενσωμάτωση καλλιεργητικών τεχνικών φιλικών προς το περιβάλλον, όπως η μείωση της άροσης, η αμειψισπορά (crop rotation), η αναγεννητική γεωργία (regenerative agriculture), η βιολογική καλλιέργεια, και η τεχνικές της άυλης πολιτικής κληρονομιάς καθώς και η επαναχρησιμοποίηση φυτών που έχουν ξεχαστεί ή υποχρησιμοποιούνται, και τα οποία, πέρα των άλλων έχουν ανθεκτικότητα στις προκλήσεις της κλιματικής μεταβολής (ξηρασία, αλατότητα κ.λπ.), διαθέτουν μεγάλη θρεπτική αξία, είναι ζωτικής σημασίας.
- Ο περιορισμός της γενετικής βάσης των καλλιεργειών, με βάση ποσοτικά γνωρίσματα, σε βάρος της ποιότητας και της θρεπτικής αξίας και κατά συνέπεια σε μείωση της αγροβιοποικιλότητας και υποβάθμιση των οικοσυστημικών υπηρεσιών πρέπει να αναστραφεί.
- Η Ελλάδα έχει ένα μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα: τους δικούς της φυτογενετικούς πόρους κυρίως δηλαδή τις τοπικές – παραδοσιακές ποικιλίες και τα άγρια συγγενικά είδη των καλλιεργούμενων φυτών, που είναι εξαιρετικός πλούτος.
- Οι τοπικές ποικιλίες (primitive varieties, farmers’ varieties, traditional varieties, local varieties,) αποτελούν σημαντικό τμήμα της ελληνικής γεωργικής βιοποικιλότητας. Είναι τοπικά προσαρμοσμένες ποικιλίες με ιστορική προέλευση και διακριτή ταυτότητα που έχουν αναπτυχθεί με την πάροδο του χρόνου μέσω φυσικής επιλογής και επιλογής από τους αγρότες, χωρίς επίσημη γενετική βελτίωση.
- Οι τοπικές – παραδοσιακές ποικιλίες διαθέτουν υψηλή γενετική ποικιλότητα αφού αποτελούν σημαντική πηγή γονιδίων, που προσφέρουν ιδιότητες στην καλύτερη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, καλύτερη αξιοποίηση των φυσικών πόρων, καθώς και προσαρμογή σε αντίξοα περιβάλλοντα.
- Οι τοπικές ποικιλίες συνδέονται με παραδοσιακά συστήματα καλλιέργειας αλλά και με χρήσεις, γνώσεις, παραδόσεις και εορτές των ανθρώπων που τις καλλιεργούν, αποτελώντας πολύτιμη πολιτιστική και βιολογική κληρονομιά για τις σημερινές και μελλοντικές γενιές .
- Οι τοπικές ποικιλίες έχουν σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο στις κοινότητες. Είναι ζωτικής σημασίας για την οικολογική βιωσιμότητα, την επισιτιστική ασφάλεια, την οικονομική ανθεκτικότητα και την πολιτιστική ταυτότητα. Επιπλέον, παίζουν ουσιαστικό ρόλο στα γεωργικά συστήματα ορεινών, απομονωμένων ή μειονεκτικών περιοχών.
- Ας προστατεύσουμε, ας μελετήσουμε και κυρίως ας αξιοποιήσουμε τους ελληνικούς φυτογενετικούς πόρους, τις τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες και τα άγρια συγγενικά είδη, ώστε να εξασφαλίσουμε την αειφορία, και τη βιωσιμότητα τόσο της ελληνικής γεωργίας όσο και των τοπικών κοινωνιών αποδίδοντας ποιοτικά προϊόντα και σημαντικά οφέλη στους καταναλωτές.
Η Ελλάδα έχει στην άυλη πολιτιστική της κληρονομιά την παγκοσμίως αναγνωρισμένη Μεσογειακή διατροφή η οποία εξασφαλίζει αποδεδειγμένα ανθεκτικότητα στις καρδιακές παθήσεις και σε καλή διαβίωση. Στην Μεσογειακή (στην ουσία Κρητική) διατροφή το απολύτως επιβαλόμενο είναι η ισορροπία. Ναι στα φυτικά τρόφιμα, Ναι στα ζωικά τρόφιμα.
Τις τελευταίες δεκαετίες ο συγχρωτισμός των Ελλήνων με τους βορειοευρωπαίους συμπολίτες, καθώς και με το μάρκετιγκ των πολυεθνικών ιδιωτικών κερδοσκοπικών εταιρειών των πολυεπεξεργασμένων τροφίμων, εξώθησε τους ανεπαρκώς ενημερωμένους Έλληνες σε υπερκατανάλωση ζωικών εισαγόμενων ζωικών προϊόντων (85% του μοσχαρίσου κρέατος είναι εισαγόμενο στην Ελλάδα από Γαλλία & Ολλανδία και το 35-40% του χοιρινού κρέατος εισαγόμενο στην Ελλάδα από Δανία & Γερμανία).
Ίσως θα άξιζε να υποστηρίξουμε τους Δανούς να μειώσουν την παραγωγή ζωικών προϊόντων που εξάγουν στην Ελλάδα. Η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερη εκτατική κτηνοτροφία, μικρών κοπαδιών και μάλιστα μικρών ζώων.
Στην Βόρεια Ευρώπη η σύνθεση της αγροτικής παραγωγής είναι κατανεμημένη σε 70% ζωική παραγωγή και 30% φυτική παραγωγή. Αξίζει να μειώσουν οι Βορειοευρωπαίοι την ζωική τους παραγωγή, που μάλιστα την εξάγουν σε εμάς. Είναι περίπου άνευ νοήματος η προσπάθεια για μείωση της ζωικής παραγωγής στην Ελλάδα που είναι σήμερα μόλις από το 3,5% σε αμιγώς κτηνοτροφικές, 34,7% σε μεικτές και 61,8% αμιγώς γεωργικές … (Έρευνα Διάρθρωσης Γεωργικών και Κτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων 2013).
Μια γενική εικόνα είναι ότι οι βορειοευρωπαίοι επέβαλαν ενισχυμένες επιδοτήσεις στην ζωική παραγωγή (που ευνοεί του βορειοευρωπαίους), ενώ οι ενισχύσεις στην φυτική παραγωγή μοιάζει να είναι πιο αδύναμες. Μια μετατόπιση των νοτιοευρωπαίων από την μικρή ζωική τους παραγωγή προς την φυτική παραγωγή θα μειώσει ακόμα περισσότερο τις εισπράξεις επιδοτήσεων από την Κοινή Γεωργική Πολιτική, εις βάρος Ελλήνων αγροτών.
Οι αγρότες, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι είναι εξ επαγγέλματος οι φροντιστές του περιβάλλοντος. Όλου του περιβάλλοντος, κυρίως του φυσικού, αλλά και του κοινωνικού, του πολιτιστικού, του οικονομικού, του τεχνολογικού, του πολιτικού κλπ. Το φυσικό περιβάλλον της Ελλάδος κυρίαρχα περιγράφεται από το γεγονός ότι το 76% του εδάφους της είναι ορεινή και ημιορεινή, πάνω από 600μ υψόμετρο, με 15.000 περίπου χιλιόμετρα ακτογραμμής. Οι Έλληνες κτηνοτρόφοι, ως φροντιστές του Ελληνικού περιβάλλοντος ΠΡΕΠΕΙ να είναι μικροί με μικρές εκμεταλλεύσεις προσαρμοσμένες στο ελληνικό περιβάλλον. Για τις οικονομίες κλίμακος, όπου χρειάζεται και αν χρειάζεται, μπορούν να επιτευχθούν συσσωματώσεις μέσω συνεργατισμού ή μέσω cluster ή μέσω Ομάδων Παραγωγών.
Η «βιομηχανική» μαζική κτηνοτροφία, που εφαρμόζεται κυρίως στις βορειοευρωπαϊκές χώρες και άκριτα επιβλήθηκε στην Ελλάδα από «επιστήμονες» που σπούδασαν ή «θεοποίησαν» την βόρεια Ευρώπη είναι καταστροφική για την υγεία των παραγωγικών ζώων στην Ελλάδα, είναι καταστροφική για το Ελληνικό φυσικό περιβάλλον, είναι καταστροφικό για την ενιαία υγεία όλων (ζώων και ανθρώπων), είναι καταστροφική για τον Έλληνα κτηνοτρόφο.
Η μετακινούμενη κτηνοτροφία και η εκτατική κτηνοτροφία είναι ευλογία για όλους μας και για το ελληνικό τοπίο, βοηθά στην ενδυνάμωση της μοναδικής ελληνικής βιοποικιλότητας, φροντίζει την ύπαιθρο απομακρύνοντας την μη απαραίτητη οργανική ύλη, κρατάει ζωντανή την ύπαιθρο, ανοίγει γιδόστρατες και έχει συνεχώς φροντιστές-φύλακες όλες τις ώρες …
Ως αποτέλεσμα όσων ακούστηκαν δημιουργείται η άμεση ανάγκη για αύξηση της παραγωγής κρέατος μικρών ζώων από τους κτηνοτρόφους, οι Έλληνες καταναλωτές πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση μοσχαρίσιου και χοιρινού και να επαναφέρουν στην καθημερινότητα την Μεσογειακή διατροφή και όλοι να αυξήσουμε την κατανάλωση ντόπιων φυτικών πρωτεϊνών.
Ευχαριστίες στους οργανωτές (A Promise to Animals) για το περιβάλλον, τους εισηγητές, την ευκαιρία να αναστοχαστούμε «καθαρές» μη φανατικές σκέψεις, και για την συνειδητοποίηση της ανάγκης ισορροπίας στην τοπική ανάπτυξη της υπαίθρου. Ίσως μάλιστα να μπορούσαμε να έχουμε και περισσότερους άμεσα εμπλεκόμενους με την ζωή τους και το επάγγελμά τους συνομιλητές-αγρότες.
Για την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης, 6998282382, ΑγροΝέα, Agrobus